ارسال به دوست 
نسخه چاپي
در بخش محصولات تراریخته آسیا چه می‌گذرد؟
جهان شاهد یک فشار مجدد بر بخش مواد غذایی است که به نفع غلات و محصولات اصلاح شده ژنتیکی تمام می‌شود.
به گزارش نگاه هستی به نقل از Grain.org، همانند گذشته، شرکت‌های بیوتکنولوژی و تجارت کشاورزی در حال عرضه محصولات جدید بیوتکنولوژی به عنوان سلاحی برای مقابله با ناامنی غذایی، تغییرات آب و هوا و از بین رفتن تنوع زیستی هستند. در پی نیاز مبرم به راه‌‌حل‌های نوین برای مقابله با مشکلات ذکر شده، کمپانی‌ها امیدوار هستند که گونه‌های جدید اصلاح ژنتیکی شده بتوانند حمایت عمومی را جلب کرده و به راحتی از فیلتر مقررات ایمنی زیستی عبور کنند. این امر منجر به تغییر قوانین و مقررات و استانداردهای حاکم بر محصولات اصلاح ژنتیکی شده در سراسر کشورهای آسیایی خواهد شد. محصولات ویرایش ژنی شده، نسل جدیدی از فناوری اصلاح ژنتیک، در حال گسترش هستند و مجوزهای تجاری دریافت می‌کنند و این باعث نگرانی مصرف‌کنندگان، جوامع کشاورزی و فعالان حوزه می‌شود. از سال 2019، محصولات اصلاح ژنتیکی شده در حدود 190 میلیون هکتار اراضی کشاورزی در سراسر جهان کشت می‌شود که شامل محصولات سویا (50 درصد)، ذرت (30 درصد) و کلزا (5 درصد) است. بیشتر این گیاهان برای مصرف انسان نیستند بلکه به عنوان خوراک حیوانات مصرف می‌شوند و در دو دهه اخیر، ذرت به طور فزاینده‌ای برای تولید اتانول مورد استفاده قرار گرفته است. با وجود کاهش تعداد تأییدیههای محصولات اصلاح ژنتیکی شده، تجاری‌سازی محصولات تراریخته به طور پیوسته ادامه یافته و حتی در برخی کشورها روند تجاری‌سازی آن تسریع شده است. به موازات این موضوع، شرکت‌های بیوتکنولوژی در اقدامات اخیر و جدید خود که به عنوان تکنیکهای جدید اصلاح نباتات شناخته می‌شوند، موفق بوده‌اند. از آنجا که برخی از این تکنیکهای جدید اصلاح نژاد، مانند ویرایش ژن، نیازی به ژن خارجی ندارند، صنعت بیوتکنولوژی و برخی سازمان‌های دولتی استدلال می‌کنند که این محصولات ویرایش ژنی شده نباید به‌عنوان محصولات تراریخته در نظر گرفته شوند. در نتیجه، در چندین کشور آسیایی، محصولات ویرایش ژنی شده در حال تأیید و تجاری‌سازی برای مصرف عمومی هستند و سیاست‌های جدیدی نیز برای در دسترس عموم قرار دادن محصولات ویرایش ژنی شده در حال تدوین است. همانند اتحادیه اروپا، کشورهای آسیا و اقیانوسیه نیز در حال بررسی و بحث هستند که آیا ارگانیسم‌های ویرایش ژنتیکی شده را به عنوان تراریخته تلقی کنند یا خیر. به عنوان مثال نیوزلند به صراحت اعلام کرد که با محصولات ویرایش ژنتیکی شده باید به همان شیوه محصولات تراریخته برخورد کرد. با این حال، هند در مارس 2022 مقررات جدیدی را ارائه نمود که محصولات ویرایش ژنی را از محصولات تراریخته مستثنی کرد. در این گزارش وضعیت محصولات تراریخته و مقاومت مردم در برابر مصرف آنها در هفت کشور آسیا و اقیانوسیه (ژاپن، فیلیپین، چین، هند، بنگلادش، ویتنام و استرالیا) مطرح می‌شود. ژاپن ژاپن یکی از بزرگترین وارد‌کنندگان محصولات تراریخته در جهان است. این کشور بیش از 322 محصول غذایی اصلاح شده ژنتیکی از جمله 141 محصول تراریخته را برای کاشت تجاری تأیید کرده است. ذرت، سویا و کلزای وارداتی ژاپن (به ترتیب 16 میلیون تن، 2/3 میلیون تن، 4/2 میلیون تن) عمدتاً اصلاح ژنتیکی شده هستند. ژاپن همچنین مقدار زیادی مواد غذایی فراوری شده را نیز وارد می‌کند که حاوی روغن‌های تراریخته، قندها، مخمرها، آنزیم‌ها و سایر مواد تشکیل‌دهنده هستند. ایالات متحده، بزرگترین صادرکننده محصولات تراریخته به ژاپن است اما سایر تأمین‌کنندگان عمده این کشور، کانادا، برزیل و آرژانتین هستند. چندین محصول غذایی ویرایش ژنتیکی شده دیگر مانند سیب‌زمینی، گندم، جو و انگور در محصولات وارداتی این کشور وجود دارد. دولت ژاپن به طور جدی به تبلیغ این محصولات می‌پردازد و در سال 2019، یک تیم متخصص زیر نظر وزارت بهداشت، کار و رفاه اعلام کرد که غذاهای ویرایش شده ژنتیکی برای فروش در ژاپن مجاز خواهند بود. رسانه‌ها اما اطلاعات کافی در مورد خطرات این محصولات ارائه نمی‌کنند. در سال 2019، تیم تحقیقاتی ژاپن در مورد این محصولات تازه توسعه یافته تصمیم گرفت که محصولات اصلاح ژنی شده نیازی به مقررات خاص نداشته باشند اما مقامات از صدور گواهی ارگانیک برای این محصولات جدید بیوتکنولوژی خودداری کردند. فیلیپین فیلیپین تنها کشور آسیایی با تعداد بالای کاشت تجاری محصولات تراریخته است. از آنجا که ذرت تراریخته برای استفاده تجاری در سال 2002 تأیید شد، فیلیپین 129 محصول تراریخته را تأیید کرده است که 42 مورد از آنها از اکتبر 2020، با 30 مورد برای استفاده مستقیم به عنوان غذا، خوراک یا فراوری و 12 مورد برای کاشت تجاری، تأیید شده است. فیلیپین اولین کشور آسیایی است که مجوز تجاری را به برنج تراریخته با بتاکاروتن، پیش‌ساز ویتامین A، برای مقابله با سوء تغذیه و کمبود ویتامین A ارائه کرده است. در 21 ژوئیه 2021، دفتر صنایع گیاهی فیلیپین (BPI) مجوز ایمنی زیستی را برای تکثیر تجاری آن صادر کرد و آن را به اولین گونه برنج تراریخته تبدیل کرد که برای کاشت تجاری عرضه شده و تهدیدی بزرگ برای صدها هزار گونه برنج بومی است. اخیراً محققانی که روی برنج Golden کار می‌کنند، انواعی از این برنج تراریخته را با استفاده از فناوری ویرایش ژنی توسعه داده‌اند که دارای ویژگی‌های دیگری مانند مقاومت در برابر آفات و خشکی هستند. موسسه تحقیقات بین‌المللی برنج (IRRI) که برای مدت طولانی مصرف این محصول حاوی ویتامین A را راه حلی برای کمبود این ویتامین که باعث نابینایی در بین کودکان می‌شود اعلام کرده بود، اکنون ادعای خود را در مورد این برنج اصلاح کرده است و صرفا اعلام می‌کند که مصرف آن تا حدودی کمک‌کننده است. موسسه تحقیقات بین‌المللی برنج و وزارت کشاورزی فیلیپین ادعا می‌کنند که برنج Golden قبلا تأییدیههای ایمنی مواد غذایی را در استرالیا، نیوزلند، ایالات متحده و کانادا نیز دریافت کرده است اما مجوز استانداردهای غذایی استرالیا و نیوزلند برای تجاری‌سازی یا استفاده در این کشور نیست. به طور مشابه، مجوز ارائه شده از سوی سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) نیز برای کشت، بازاریابی، استفاده از غذای انسان یا حیوان در ایالات متحده در نظر گرفته نشده است. گروه‌های کشاورزی و سایرین با کاشت برنج Golden و محصولات تراریخته در فیلیپین مخالفت می‌کنند زیرا شواهد بسیاری از اثرات نامطلوب مواد غذایی و محصولات تراریخته بر سلامت و محیط زیست وجود دارد که می‌تواند منجر به آلودگی محصولات غیرتراریخته و محیط رشد آنها شوند. افزایش قیمت غلات تراریخته و کاهش چشمگیر درآمد کشاورزان، از دیگر نگرانی‌های اصلی علیه محصولات تراریخته است. چین با توجه به شهرت منفی عمومی غذاهای تراریخته، از سال 2010 چین سیاستی کنترل شده را برای محصولات تراریخته اتخاذ کرده است. این امر به درک این نکته کمک می‌کند که چرا برنج و ذرت تراریخته تولید داخلی چین، هرگز برای کاشت تجاری تأیید نشدند. در چین، ابتدا به محصولات تراریخته گواهی ایمنی تولید داده می‌شود به این معنی که فعالیت‌های تحقیق و توسعه (R&D) برای محصول اصلاح شده ژنتیکی تکمیل شده است و سپس متقاضی برای درخواست تجاری‌سازی آن از دولت مجوز می‌گیرد. در اوایل سال 2020، سویای تراریخته ارزیابی ایمنی را پشت سر گذاشت اما برای تجاری‌سازی تایید نشد. با این حال، این محدودیت ملی مانع این نمی‌شود که شرکت‌های چینی مانند Beijing Dabeinong Biotechnology به دنبال مجوز کاشت سویای تراریخته خود در کشورهای دیگر مانند برزیل و اروگوئه باشند و آرژانتین اولین کشوری بود که اجازه کاشت تجاری سویای تراریخته را داد. در حال حاضر اما چین، به عنوان یک واردکننده خالص مواد غذایی، دغدغه اصلی خود را در افزایش امنیت غذایی می‌داند زیرا نگران است هرگونه کمبود مواد غذایی، به بی‌ثباتی سیاسی منجر شود. با برنامه پنج ساله جدید این کشور، سیاست چین در قبال محصولات اصلاح شده ژنتیکی، چرخش بسیاری پیدا کرده است. دولت اکنون آشکارا محصولات تراریخته را تبلیغ می‌کند و مقررات را کاهش می‌دهد تا توسعه آنها را پیش ببرد. این امر می‌تواند مستقیماً با گسترش جهانی صنعت بذر چین مرتبط باشد. چین در حال حاضر در زمینه ثبت اختراع محصولات ویرایش ژنی شده، در جهان پیشرو است. حدود 75 درصد از اختراعات موجود در بخش کشاورزی، متعلق به چین است. با توجه به Rabobank، مؤسسات تحقیقاتی چین در حال حاضر بیش از هر کشور دیگری تحقیقاتی را در مورد محصولات اصلاح ژنتیکی شده منتشر کرده‌اند. با توجه به سرمایه‌گذاری گسترده چین، در سال‌های آینده یک سیاست نسبتاً آسان‌تر برای عرضه و برخورد با محصولات اصلاح شده ژنتیکی انتظار می‌رود. ویتنام دولت ویتنام به طور کامل از محصولات تراریخته استقبال می‌کند و برنامه‌ای در نظر داشت که تا 30 الی 50 درصد از زمین‌های کشاورزی کشور را تا سال 2020 تحت کشت این محصولات قرار دهد. تا سال 2016، 21 گونه ذرت و سویای تراریخته در ویتنام کشت شد اما بسیاری از ویتنامی‌ها با گسترش محصولات تراریخته در کشور مخالف بودند. در سپتامبر 2019 تنها دو محصول ذرت و سویای تراریخته در این کشور مجوز دریافت کرد که برای خوراک دام باید مورد استفاده قرار بگیرد. ویتنام تحقیقات خود را در زمینه ویرایش ژن آغاز کرده است و در حال توسعه یک گونه اصلاح ژنتیکی شده از برنج محلی خود است تا در برابر باکتری‌های سوختگی برگ مقاوم باشد. مؤسسه بیوتکنولوژی کشور نیز از تکنیک CRISPR/Cas9 برای توسعه دانه‌های سویا استفاده می‌کند. با این حال، برای محصولات ویرایش شده ژنی، هنوز هیچ قانونی تنظیم نشده است و تلاش می‌شود تا این محصولات به‌عنوان غیرتراریخته تلقی شوند. استرالیا استرالیا یکی از اولین پذیرندگان فناوری‌های اصلاح ژنتیکی در آسیا و اقیانوسیه است. تا سال 2018، استرالیا نزدیک به 774 هزار هکتار محصولات تراریخته کشت می‌کرد. سه محصول GM بر مزارع استرالیا تسلط دارند. کلزا HT به صورت عمده‌تری نسبت به سایر غلات در این کشور کشت می‌شود که 30 درصد از کل کاشت کلزا را به خود اختصاص می‌دهد. سایر غلات تراریخته که تحت کشت آزمایشی قرار می‌گیرند عبارتند از جو و گندم. در گذشته نیز آزمایش‌هایی روی کشت برنج و ذرت انجام شده است. در تلاش برای ترویج بیوتکنولوژی و تکنیکهای جدید اصلاح نژاد در سراسر جهان، در سال 2016 استرالیا بیانیه‌ای مشترک با آرژانتین، برزیل، کانادا، پاراگوئه و ایالات متحده منتشر کرد و از حذف موانع جهانی برای تجارت بیوتکنولوژی کشاورزی حمایت کرد. در راستای این امر، در سال 2019، استرالیا یک بازنگری عمده در قوانین خود در بخش بیوتکنولوژی‌های جدید انجام داد. در نهایت تصمیم گرفت که تمام گیاهان و غذاهایی که با استفاده از تکنیکهای جدید تراریخته تولید می‌شوند، بدون هیچ آزمایش ایمنی، ارزیابی، برچسب‌گذاری یا نظارت پس از فروش، وارد سیستم غذایی شوند. در پایان باید گفت ویرایش ژنی به وسیله‌ای برای آسیب‌دیدگی زیستی بذر سنتی و همچنین کشاورزان تبدیل خواهد شد و خطراتی نیز در کشورهای آسیایی که هنوز اکثریت آنها برای تغذیه به دانه‌های سنتی خود وابسته هستند، ایجاد خواهد کرد. شواهد علمی بسیاری در مورد اثرات غیرقابل پیش‌بینی تکنیکهای ویرایش ژن وجود دارد. وقتی ویرایش ژن تغییراتی در ژنوم گیاه ایجاد می‌کند، دیگر برگشت نا‌پذیر است بنابراین تضعیف مقررات ایمنی زیستی یا نبود مقررات برای برخی از محصولات ویرایش شده ژنی، تهدیدی بزرگ نه تنها برای کشاورزی پایدار بلکه به طور کلی برای محیط زیست است.