ارسال به دوست 
نسخه چاپي
مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی به پرسش‌های نگاه هستی پاسخ داد:
اقتصاد نانوایان و سبد مصرف خانوارها در اولویت اقدامات دولت/ باید مانع هدررفت آرد یارانه‌ای شویم
دولت به منظور ساماندهی آرد و نان کشور، طرحی را در دستور کار قرار داد تا شاید بتواند راهگشا باشد؛ طرح هوشمندسازی واحدهای نانوایی کشور که از ابتدای سال 1401 به صورت پایلوت از استان زنجان آغاز شد و پس از آن به سایر استان‌ها تعمیم یافت. طرحی که در اثنای آن، دولت با چالشهایی جدی مواجه شد.
برخی اذعان می‌نمایند که این طرح شکست خواهد خورد اما دولت باور دارد که برای نتیجه نهایی آن، به زمان نیاز است و به همین جهت برای اجرای این طرح، فازهای مختلفی تعریف کرد. دولت می‌گوید این طرح باید در راستای اقتصاد نانوایان و سبد مصرفی خانوارها که سیاست‌گذاری اصلی است، لحاظ شود. در همین راستا محمد جلال، مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی در گفت‌وگویی اختصاصی، به سؤالات ما پاسخ داده است که در ادامه خواهید خواند. * خواهشمند است درباره مراحل طرح هوشمندسازی نانوایی‌ها، توضیحاتی را ارائه نمایید. اقتصاد نان و اقتصاد نانوایی، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های حمایتی دولت‌ها بوده است. این محصول غذایی از یک طرف جزو مهم‌ترین اقلام سبد مصرفی خانوار است و از یک طرف محصول تولیدی صنفی در کشور است که همواره به دلایل مختلفی متأثر از تصمیمات دولت‌ها بوده‌اند بنابراین هر زمان بنا است در خصوص نان تصمیم‌گیری شود، باید 2 منظر مهم یعنی «اقتصاد نانوایان» و همچنین «سبد مصرفی خانوارها» به عنوان متغیرهای اصلی سیاست‌گذاری، لحاظ گردد. در آغاز کار دولت سیزدهم، در هر 2 زمینه، نارسایی‌هایی را مشاهده می‌کردیم. از یک طرف نانوایان به دلیل قیمت‌گذاری‌های دستوری با چالشهایی مواجه بودند و از یک طرف در صورت آزادسازی قیمت، سبد معیشتی خانوار تحت تأثیر منفی قرار می‌گرفت. این موضوع با مردمی‌سازی یارانه‌ها و حذف رانت حاصل از ارز ترجیحی نیز اهمیت دوچندان پیدا کرد. در واقع در شرایطی بودیم که نه استمرار شرایط فعلی برای نانوایان مقدور بود و نه تغییراتی از جنس اصلاح قیمت می‌توانست در دستور کار قرار گیرد، به همین منظور مطابق دستورات رئیس محترم جمهوری، طرحی را پیگیری کردیم تا در آن 3 موضوع اساسی پیگیری شود؛ نخست ترمیم اقتصاد نانوایان که از عدم تغییر قیمت متأثر شده بودند، دوم حذف سهمیه‌بندی آرد و شفافیت در زنجیره توزیع آرد به نفع نانوایانی که سال‌ها تقاضای افزایش سهمیه آرد داشتند اما ایجاد سهمیه غیرشفاف، گسترش تولید را از آن‌ها سلب کرده بود و سوم اصلاح فرایند تخصیص آرد بدون آزادسازی قیمت. این 3 اصل اساسی در تمام گام‌هایی که ذیل طرح هوشمندسازی توزیع آرد یارانه‌ای طراحی کرده بودیم، به ترتیب در حال تحقق است. تا کنون فاز اول این طرح که استقرار دستگاه‌های کارتخوان هوشمند در نانوایی‌ها بود، به صورت کامل انجام شده است و بیش از 98 درصد نانوایی‌های کشور به این دستگاه مجهز شده‌اند. در واقع هم‌اکنون بیش از 58 هزار نانوایی شهری و 18 هزار نانوایی روستایی به این دستگاه مجهز هستند که از حیث مقیاس، این اتفاق، یکی از بزرگ‌ترین ساماندهی‌های ملی به حساب می‌آید و از طرفی نصب این دستگاه‌ها هیچ هزینه‌ای برای بودجه دولت نداشته و با همکاری یکی از بانک‌های عامل رقم خورده است. از سوی دیگر در فاز اول طرح، بخشی از هزینه‌هایی که به صنف نانوایان از محل عدم افزایش قیمت نان در سال جاری اضافه شد، جبران گردید. در واقع به این دلیل که بعد از مردمی‌سازی یارانه‌ها، قیمت نان حتی افزایش طبیعی سال‌های گذشته را هم نداشت، دولت تصمیم گرفت هزینه‌های سربار نانوایان را که در سال جاری افزایش پیدا کرده بودند، خود جبران کند. به همین منظور در فاز اول طرح، روزانه تا 15 درصد فروش نانوایان به حساب آن‌ها واریز می‌شد. این مقدار در فاز بعدی افزایشی چشمگیر خواهد داشت و نانوایان به زودی این تغییرات را خواهند دید. به عنوان جمع‌بندی باید عرض کنم که در این طرح، گام‌هایی برای اصلاح شیوه توزیع آرد یارانه‌ای در نظر گرفته شده است که هم‌اکنون گام اول آن با رویکرد شفافیت زنجیره تولید نان به منظور حذف سهمیه‌بندی آرد و همچنین ترمیم اقتصاد نانوایان به پایان رسیده و در حال ورود به فاز بعدی هستیم. * این طرح در چه مدت زمانی به سرانجام خواهد رسید؟ این طرح هم‌اکنون نتایج اصلی خود را حاصل کرده است. اگر هدف اصلی طرح را شفافیت زنجیره توزیع آرد و تولید نان ارزیابی کنیم، این هدف 100 روز پس از آغاز فرایند استقرار کارتخوان‌ها محقق شده است یعنی امکان حمایت از نانوایان براساس میزان فعالیت آن‌ها و همچنین تخصیص مؤثر و کارآمد یارانه آرد، کاملاً مهیا است. هم‌اکنون دولت اگر بخواهد از نانوایان نیز حمایت کند، می‌داند به هر نانوایی باید بر چه اساس کمک‌هزینه‌هایی را واریز کند. این موضوع تا پیش از این وجود نداشت. اما از طرفی نگاه ما این بود که علاوه بر موارد مذکور، جلوی هدررفت آرد یارانه‌ای نیز گرفته شود یعنی آن میزان آردی که برای تولید نان از سوی دولت اختصاص پیدا میکند، واقعاً در زنجیره تولید نان مصرف شود که متأسفانه تا پیش از این، اعداد قابل توجهی از آن از زنجیره خارج می‌شد و عملاً، هم نانوایانی که واقعا به دنبال افزایش سهمیه برای تولید نان بودند از آرد دولتی محروم می‌شدند و هم مصرف‌کنندگان نهایی این یارانه از آن بی‌بهره می‌ماندند. به همین جهت در فاز اول قصد داشتیم این زنجیره را شفاف کنیم که این مهم، محقق شد اما اجرای فازهای بعدی که به تعبیری همان حذف سهمیه‌بندی آرد نانوایان و اختصاص آرد با توجه به عملکرد آن‌ها است، در دست برنامه‌ریزی برای اجرای پایلوت در یک یا دو استان است و ان‌شاء‌ا... این گام نیز به زودی رقم خواهد خورد. نکته حائز اهمیت این است که ما هیچ عجله‌ای برای اعمال تغییرات و سیاست‌ها نداریم و با حوصله و بررسی کافی هر قدم را ابتدا به منظور آزمایش و پس از رفع اختلالات احتمالی، به صورت فراگیر اجرا خواهیم کرد. فاز اول این طرح نیز ابتدا در یک استان اجرا شد و بعد از رفع مشکلات آن، در کل کشور اجرایی گشت. گام‌های بعدی نیز به همین ترتیب رقم خواهد خورد. * بارها نانوایان به ما انتقاد کرده‌اند که دولت از شرایط معیشت ما خبر ندارد. آیا تا کنون جلساتی با قشر نانوایان داشته‌اید تا در جریان جزئیات مشکلات آن‌ها قرار بگیرید و تا چه اندازه نظرات آن‌ها را در رفع نواقص این طرح مؤثر می‌دانید؟ سیاست‌گذار در سال‌های قبل به منظور حمایت از نانوایان، ابزاری مؤثر در اختیار نداشت اما با اجرای این طرح و با شفاف شدن زنجیره تولید نان، می‌توانیم بخش عمده‌ای از زیان‌هایی را که نانوایان به دلیل عدم تغییر قیمت نان در سال جاری متحمل شدند، جبران کنیم. در واقع همان‌طور که گفته شد در فاز اول، تا 15 درصد از فروش روزانه نان و در فاز بعدی با یک رشد قابل اعتنا، دولت اقتصاد نانوایان را ترمیم خواهد کرد. شاید دلیل همراهی و حمایت نانوایان در استفاده از دستگاه‌های کارتخوان هوشمند نیز دقیقاً همین مسأله باشد بنابراین اگر دولت بخواهد جلوی هدررفت آرد یارانه‌ای را بگیرد، نباید به اقتصاد نانوایان بی‌توجه باشد که این طرح در واقع پاسخی مناسب به همین دغدغه به‌حق صنف نانوایان بود. این نکته هم قابل ذکر است که هم‌اکنون یکی از مصادیق مشکلات نانوایان، سهمیه‌بندی‌هایی است که حسب روال سابق در توزیع آرد یارانه‌ای اختصاص پیدا کرده است. بعضی از نانوایان تقاضای این را دارند که این سهمیه‌بندی‌ها شکسته شود و به جای یک فرایند مبتنی بر رانت، شفافیت حاصل از میزان عملکرد نانوایان، تعیین‌کننده توزیع آرد باشد. این طرح می‌تواند خواسته نانوایان را تأمین کند زیرا تخصیص آرد بر اساس عملکرد نانوایان به اضافه درصدی آزادی عمل، به نانوایان تعلق پیدا خواهد کرد. این یعنی هر نانوایی که میزان تولید خود را افزایش دهد، می‌تواند آرد بیشتری دریافت کند و حتما با افزایش ظرفیت تولید نانوایی‌ها، بخشی از هزینه‌های سربار آن‌ها کاهش خواهد یافت و به تبع آن سودآوری نانوایان افزایش پیدا میکند. * یکی دیگر از انتقادها، عدم پشتیبانی صحیح از دستگاه کارتخوان است. برای رفع این مشکل، آیا برنامه‌ای در دستور کار دارید؟ حسب توافقاتی که با بانک عامل و شرکت پشتیبانی انجام شده، مقرر شده است که اشکالات ایجاد شده در دستگاه‌های کارتخوان به سرعت پیگیری شوند. این پیگیری‌ها به دو دسته تفکیک می‌شوند. دسته اول شامل مواردی است که به صورت غیرحضوری و تلفنی قابلیت برطرف شدن دارند. در این زمینه، مرکز تماس، شاخص‌هایی را برای ارائه خدمات به نانوایان طراحی کرده است، به عنوان مثال میزان انتظار نانوایان در صف پاسخگویی تلفنی، کمتر از 1 دقیقه است. اما آن دسته از مواردی که نیازمند تعمیر یا تعویض دستگاه‌های کارتخوان است، با توجه به اینکه پیش‌بینی کردیم که در هر استان بسته به تعداد نانوایی‌ها، همواره تعدادی دستگاه کارتخوان سالم حضور داشته باشد، برنامه‌ریزی این است که زیر 2 ساعت دستگاه‌هایی که نیازمند تعویض یا تعمیر هستند، به شبکه برگردند. البته تمام این توضیحات را در کنار این مسأله در نظر بگیرید که با کمک شما رسانه‌ها، آمادگی این را داریم که در مواردی که ممکن است خلاف این پیش‌بینی‌ها انجام شود، گزارش‌های محلی شما را با کمال دقت و سرعت پیگیری کنیم. * بعضاً نانوایان به این موضوع انتقاد دارند که پرداخت کارمزد برای آن‌ها با چالش همراه است لذا خواهشمند است توضیحاتی را درباره کارمزد حاصل از فروش روزانه واحدهای نانوایی ارائه نمایید. من از شما درخواست می‌کنم که به صورت واضح‌تر از چالش‌های نانوایان بگویید. اگر مقصود شما این است که نرخ پرداختی به نانوایان اشکال دارد، باید عرض کنم که در فاز اول طرح، معادل 15 درصد از نرخ مصوب نان که در واقع با فرض آرد یارانه‌ای نوع اول در دستگاه‌های کارتخوان ثبت شده است، به حساب نانوایان واریز می‌شود اما در برخی نانوایی‌ها، این عدد کمتر از 15 درصد است و فرضاً 12 درصد واریز می‌شود و زمانی که نانوایان حساب و کتاب میکنند، می‌بینند 15 درصد اعلام شده از سوی دولت به حساب آن‌ها واریز نشده است، به همین دلیل از این نکته غفلت میکنند که وجوه ترمیمی دولت بر اساس میزان فروش ثبت شده در کارتخوان‌ها و ضرب آن در قیمت مصوب نان با فرض آرد یارانه‌ای نوع اول است. * در مجموع ارزیابی شما از اجرای چنین طرحی در کشور چیست؟ به نظر شما اجرای این طرح با چه مشکلاتی از سوی صنف مواجه است؟ این طرح اولاً می‌خواهد سهمیه‌بندی آرد را به نفع نانوایانی که اقتصاد خود را بر اساس تولید نان دایر کرده‌اند، حذف کند و ثانیاً موضوع هدررفت آرد یارانه‌ای را بدون استفاده از ابزار قیمتی یا حتی مقداری، مدیریت کند. از طرفی تعداد تراکنش‌های فروش نان در نانوایی‌ها پس از اجرای گام اول طرح، افزایش قابل توجهی داشته است. این به معنای همراهی نانوایان و خریداران در استفاده از دستگاه کارتخوان به جای پرداخت‌های نقدی است و در کنار این موضوع، مبلغ فروش ثبت شده در کارتخوان‌ها نیز کاهش یافته است یعنی تراکنش‌های موجود در کارتخوان‌ها پالایش شده و تراکنش‌های غیر مرتبط با خرید و فروش نان از آن‌ها حذف شده است. به همین منظور پیش‌بینی بنده این است که در گام‌های بعدی نیز مشابه گام نخست، هم اقتصاد نانوایان تأمین شود و هم بدون اقداماتی از قبیل آزادسازی قیمت نان، جلوی هدررفت آرد یارانه‌ای گرفته شود. خبرنگار: ساناز مرادیان عنبران