ارسال به دوست  نسخه چاپي 

جهش آسان تولید آرد

ظرفیت‌های احداثی در صنعت آرد، فرصتی مغتنم برای زنجیره گندم، آرد و نان کشور

در این تحلیل خواهیم یافت که ظرفیت‌های احداث شده در صنعت آرد کشور فرصتی مغتنم برای زنجیره گندم، آرد و نان کشور است.

هرچند ظرفیت احداثی صنعت تولید آرد کشور 26 میلیون تن (400 واحد فعال) اعلام گردیده، لیکن با در نظر گرفتن متوسط تولید روزانه هر واحد 200 تن برای 300 روز فعالیت در سال حداقل 24 میلیون تن از ظرفیت مذکور آماده بهرهبرداری میباشد. این قابلیت تولیدی در صنعت غذای کشور حائز اهمیت فراوان است. بخشی از علل شکلگیری صنعت مذکور ناشی از سخاوتمندی اجباری دولت در طول بیش از 40 سال استمرار سیاستهای تکراری یارانهای است (در فراز دیگری به این موضوع خواهیم پرداخت)، لیکن نادیده گرفتن آمایش سرزمین و عدم تعادل مکانیابی در پهنه سرزمینی کشور و سایر مشکلاتی همانند فضای کسب و کار حاکم بر این صنعت و نوسانات شدید ارزی و اختلالات ناشی از سالهای متمادی تحریمهای اقتصادی کمی تا قسمتی موجبات انحراف فرهنگی در بخشهای اندکی از تولید این صنعت را نیز به همراه داشته است.

طبیعتا نسل اول سازندگان این صنعت در شرایط سخت دوران گذشته صرفا با نگاه به خدمت و صرفا بازار مصرف داخلی برنامهریزی تولید را مد نظر داشتهاند. خوشبختانه وسعت و نرخ رشد جمعیت کشور به این توجیه روایی داده است. امروزه با 85 میلیون نفر جمعیت کشور که نان نقش اول در سفره آنان دارد مواجه هستیم. هر چند یکی از مشکلات و اختلاف نظرات جدی در بین دستگاههای متولی نبود خطکش و آماری دقیق از میزان تولید و مصرف گندم، آرد و مشتقات در کشور هست لیکن با استناد به آمار سازمان خواروبار جهانی (فائو) در سالهای متمادی و اخیر میبینیم که ایران به عنوان یکی از پرمصرفترین کشورهای دنیا با سرانه مصرف سالانه 6/176 کیلوگرم یعنی 5/2 برابر بیشتر از متوسط مصرف جهان قلمداد میشود (البته سرانه مصرف ترکیه حدود 220 کیلوگرم است) بنابراین یک بازار داخلی بالای 14 میلیون تنی برای استفاده از حدود 58 درصد از ظرفیت تولیدی آرد کشور فراهم است. فارغ از اینکه سیاستهای یارانهای و انحصار دولت در گندم به راحتی زمینه استفاده از این ظرفیت را فراهم نکرده لیکن توجیه قابل قبولی در ارزیابی فنی و بازرگانی صاحبان آسیابانها در احداث صنعت آسیابانی تلقی میشود این در شرایطی است که برخی از کارشناسان موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی کشور در مقالهای پیشبینی مصرف گندم در ایران را برای پنج سال 1399 تا 1403 به شرح ذیل برآورد کردهاند .

 

1399

1400

1401

1402

1403

4/16 میلیون تن

7/16 میلیون تن

17 میلیون تن

4/17 میلیون تن

8/17 میلیون تن

 

که این امر هم میتواند نوید مثبتی پیش روی ظرفیت ایجاد شده صنعت مذکور باشد. بنابراین تا اینجا تصدیق خواهید کرد که 42 درصد از ظرفیت احداث شده فعلا عاطل و فاقد استفاده میباشد به عبارتی نه فقط بخش عمدهای از ظرفیت احداثی صاحبان صنعت خالی میماند بلکه با رجوع به دادههای مالی موجود میتوان گفت که اقتصاد کشور نیز از قابلیت 180 هزار میلیارد تومان گردش مالی ناشی از عدم استفاده از ظرفیت مذکور بهرهای نخواهد برد.

برای بهرهبرداری و اعتلای این ظرفیتها لازم نیست خیلی فکر کنیم بلکه باید خوب فکر کنیم. مطمئناً صاحبان فن و حرفه آسیابانی راهکارهای اقتصادی و ارزشمندی برای تعیین استراتژی آتی در نظر دارید. اینجانب به کفایت تجربه و شناختی که حاصل سالها کار دولتی در کنار این صنعت دارم چند پیشنهاد ارائه میدهم.

1-یارانهها مانع استفاده از ظرفیت کامل صنعت هستند. پس انتظار میرود که شما خودتان پیشقدم شوید و به دولت و سیاستگذاران اطمینان و جرأت بدهید تا انشاءا... در اولین فرصت (بعد از این وضعیت زودگذر تحریمها و کرونا) ریل یارانهها را تغییر و زنجیره گندم، آرد و نان و مشتقات را از انحصار موجود خارج نمایند. دنیا سالهاست در رقابت کامل تولید، عرضه، تقاضا و مصرف و تجارت گندم، آرد و نان قرار گرفته است.

2- هرچند ظرفیتهای خالی ایجاد شده در شرایط حفظ ارزش ریال در سالهای گذشته ایجاد گردیده و امروز فرصت تلقی میشود و حتی امکان سرمایهگذاری با تکنولوژی مدرن در آتی نیز وجود خواهد داشت لیکن از این به بعد به جای افزایش تعداد کارخانههای آردسازی زمینه ایجاد خوشههای صنعتی پاییندست آرد و فراوردههای آن و مشتقات را فراهم نماییم، این امر برای حفظ بازار آتی داخلی و خارجی از اهمیت بالایی برخوردار است. متاسفانه صاحبان صنعت آرد کشور آنقدر مشغول و درگیر این صنعت یارانهای شدهاید که دارید آینده این صنعت را به خطر میاندازید. تقریبا همان سناریوی سیلوسازی دارد اتفاق می‌‌افتد، زمانی که شما بایستی پیشقدم میشدید و صد درصد سیلوهای بخش خصوصی را خودتان در کنار آسیابانیها و در دل مزارع ایجاد میکردید نجنبیدید و این شد که سرمایهگذارانی که عمدتا کمترین نسبتی با صنعت آسیابانی نداشتند وارد این عرصه شدند، ارزیابی فنی و بازرگانی و اقتصادی درستی از موضوع به دلیل نهضت جهادی سیلوسازی وجود نداشته و هرچند اقدامات این حلقه توسط بخش خصوصی غالبا قابل تقدیر میباشد شاهدیم که آسیابان به کرات از نحوه عملیات بازرگانی و تحویل و حمل این کالای استراتژیک توسط بخشی از سیلوداران بخش خصوصی گلهمند هستید، پس قبول کنید که مدیران این صنعت آنطور که باید به نیکی عمل نکردهاید لذا ضروری است این بار در زمینه توسعه خوشههای صنعتی وابسته به زنجیره غافل نباشید. راز بقای شما در زنجیره است فقط به چهاردیوار کارخانه آرد محدود نشوید.

3-صادرات، صادرات و صادرات. راهکاری عقلانی و قابل اجرا: کشور عزیز ایران موقعیتی استراتژیک و قدرتمند برای تجارت گندم، آرد و نان و مشتقات دارد این مطلب را بنده مفصل در نشریه ایران گرین که به زودی منتشر میشود تشریح کردهام. لیکن مقطع کوتاهی در سالهای 95 و 96 به عنوان مسئول کارگروه صادرات شرکت بازرگانی دولتی ایران دیدم که چطور در کمتر از یک سال صادرات آرد و مشتقات توسط آسیابانان ایران از کمتر از 25 هزار تن به بیش از 500 هزار تن رسید لیکن تغییر سیاستگذاری با توجه به شرایط تحریم ترمز این ماراتن را کشید ولی حداقل دستاوردی که به دست آمد این بود که روشن شد که میتوانیم، میتوانیم بازارهای بزرگ مصرف آرد عراق، افغانستان و خاورمیانه و بخشی از آفریقا را تصاحب کنیم. برای اطلاع مدیران محترم آسیابانی کشور جدول روند 10 ساله صادرات آرد و مشتقات تا سال جاری علیرغم همه تنگناها و مشکلات حاکم بر فضای کسب و کار صنعت آسیابانی ارائه میگردد .

جدول صادرات 10 ساله آرد- ماکارونی خمیر- نان کیک و کلوچه- گلوتن نشاسته و سایر مشتقات

سال

تناژ/تن

ارزش/ دلاری

سال

تناژ/تن

ارزش/دلار

1390

210700

000/400/322

1395

219000

000/600/310

1391

235600

000/400/318

1396

543300

000/300/390

1392

100/264

000/200/348

1397

461200

000/800/450

1393

234000

500/349

1398

357200

000/100/291

1394

157300

000/600/191

1399

212800

000/500/166

 

 

ملاحظه میفرمایید که عملکرد کمتر از 3 میلیون تن صادرات با ارزش کمی بیشتر از 3 میلیارد دلار در یک دوره طولانی 10 ساله در شرایطی که بزرگترین واردکنندگان آرد و مشتقات در همسایگی کشور ما واقع شدهاند حاکی از ناکارآمدی مجموعه عوامل و قوانین و مقررات و رویکرد مدیریتی متأثر از استمرار یارانهها و انحصارگرایی در زنجیره گندم، آرد و نان میباشد که قطعا با مشارکت و همدلی و همراهی صاحبان صنعت آسیابانی قابل حل بوده و انشاءا... از این پتانسیل و ظرفیت نه برای 500 هزار تن بلکه برای 5 میلیون تن صادرات در یک دوره کوتاهمدت میتوان خیز برداشت. به امید اعتلای هرچه بیشتر زنجیره گندم، آرد و نان کشور.